Zapis zwykły to rozrządzenie testamentowe polegające na zobowiązaniu spadkobiercy albo zapisobiercy (tzw. zapis dalszy) do określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby.
Zapis zwykły
Zapisem zwykłym może być obciążony zarówno spadkobierca testamentowy jak i ustawowy. Gdy do dziedziczenia powołanych jest kilku spadkobierców zapis może obciążać jednego, kilku z nich lub wszystkich. Uprawnionym może być dowolna osoba, nawet spadkobierca. Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 972 kc przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się odpowiednio do zapisów.
Z momentem ogłoszenia testamentu powstaje u zapisobiercy wierzytelność o spełnienie świadczenia będącego przedmiotem zapisu. W istocie powstaje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy uprawnionym z zapisu a zobowiązanym. Sam zaś zapis należy do długów spadkowych.
Roszczenia o wykonanie zapisu dochodzi się w procesie.
Roszczenie o wykonanie zapisu przedawnia się z upływem lat 5 od daty wymagalności.
Zapis zwykły może ulec stosownemu zmniejszeniu w trybie art. 1003 – 1006 kc.
Od dnia 23 października 2011 roku pojawiła się nowa instytucja tj. zapis windykacyjny.
Polecenie
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 982 kc spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Brak statusu wierzyciela po stronie osoby uprawnionej z polecenia powoduje, iż polecenie odmiennie niż zapis zwykły nie kreuje stosunku zobowiązaniowego. Wykonania zapisu może żądać każdy ze spadkobierców, wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.
Polecenie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku lub terminu.
Przedmiotem polecenia jest określone zachowanie osoby obciążonej poleceniem na rzecz uprawnionego. Polecenie może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy, mieć na względzie interes spadkodawcy (np. budowa określonego nagrobka, sposób postępowania z jego zwłokami), interes spadkobiercy (np. nauki w oznaczonej placówce), interes osób trzecich (np. obowiązek opieki) lub interes społeczny (np. pomoc organizacji społecznej).
W wyroku z dnia 19 kwietnia 2002r., sygn. akt III CZP 19/02 Sąd Najwyższy uznał, iż beneficjenci polecenia nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się. Z uzasadnienia wynika, iż polecenie kreuje zobowiązanie naturalne, brak jest bowiem odpowiedzialności. Wykładnia przedstawiona przez SN jest wykładnią contra legem, zgodnie bowiem z przepisem art. 1033 kc odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów zwykłych i poleceń ogranicza się do wartości stanu czynnego spadku. Tak więc istnieje odpowiedzialność za polecenie.
Wykonania polecenia dochodzi się w trybie procesu.
Polecenie może ulec stosownemu zmniejszeniu w trybie art. 1003-1006 kc.