Odwołanie testamentu
Zgodnie z przepisem art. 943 kc spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołalność testamentu jest reminiscencją zasady swobody testowania i przyjęcia, iż testament wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci testatora, stąd też jego odwołanie lub modyfikacja niczyich praw nie narusza.
Odwołać testament może tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Również odwołać testamentu nie można przez przedstawiciela.
Sposób odwołania testamentu
W przepisie art. 946 kc ustawodawca stanowi, iż odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
I tak wyraźne odwołanie testamentu następuje w drodze sporządzenia nowego z jednoczesnym umieszczeniem w jego treści zapisu o odwołaniu poprzedniego.
Dorozumiane odwołanie testamentu nastąpi wówczas gdy testator wprawdzie nie zamieści w nowym testamencie zapisu o odwołaniu poprzedniego, jednakże jego treść będzie nie do pogodzenia z treścią poprzedniego.
Testament może być również odwołany w ten sposób, iż testator podejmie określone działania wobec dokumentu, niejako unieważniające ostatnią wolę. Testator może zniszczyć dokument obejmujący testament lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność. Wreszcie testator może dokonać w testamencie takich zmian, z których wynika wola jego odwołania.
Skutki
Skutki odwołania testamentu lub poszczególnych jego postanowień są różnorakie i zależne od okoliczności konkretnego przypadku. Nie wchodząc w szczegóły, przykładowo odwołanie całego testamentu spowoduje, iż dziedziczenie odbędzie się według ustawy, w przypadku zaś odwołania w części co do zasady zastosowanie znajdzie przyrost, względnie dziedziczenie w części na podstawie ustawy i testamentu.
Wybrane orzeczenia Sądu Najwyższego
W postanowieniu z dnia 30 czerwca 1972r. I CR 403/72 Sąd Najwyższy wskazał, iż jeżeli spadkodawca sporządzi kilka identycznych co do treści testamentów - w tej samej dacie lub datach różnych - to wówczas jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. Odwołanie (art. 946 k.c.) jednego z tych testamentów nie pozbawia ważności pozostałych, z samego zaś odwołania jednego z nich nie można wnosić, iż spadkodawca odwołał w ten sposób pozostałe testamenty, chyba że co innego wynika z okoliczności konkretnego wypadku.
W postanowieniu z dnia 6 sierpnia 2015r. V CSK 635/14 Sąd Najwyższy wskazał, iż dorozumiane odwołanie testamentu może nastąpić również w ten sposób, że testator działając z zamiarem jego odwołania, podejmie określone działania w stosunku do dokumentu zawierającego jego rozrządzenie spadkowe, polegające na zniszczeniu testamentu lub pozbawieniu go cech, od których zależy jego ważność, albo dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Zniszczenie testamentu może nastąpić w szczególności przez jego podarcie i spalenie. Czynności te, które mogą być podjęte przez spadkodawcę osobiście lub przez osobę działającą na jego polecenie, zawsze jednak muszą wskazywać w sposób jednoznaczny na wolę odwołania testamentu. Treść art. 946 k.c. wskazuje, że odwołanie testamentu przez podjęcie czynności przeciwko testamentowi możliwe jest w stosunku do dokumentu zawierającego testament. Wyłącza to możliwość podjęcia takich działań w stosunku do testamentów szczególnych, których treść nie została stwierdzona dokumentem. Odwołanie testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego może nastąpić przez świadome zniszczenie przez spadkodawcę wypisu aktu notarialnego zawierającego testament. Za takim poglądem przemawia brak w treści art. 946 k.c. ograniczeń wskazanego w nim sposobu odwołania testamentu do określonych jedynie form testamentu.