Przesłanki nabycia spadku
Dziedziczenie jest sposobem nabycia praw i obowiązków o charakterze majątkowym na zasadzie następstwa pod tytułem ogólnym, inaczej określane mianem sukcesji uniwersalnej. Skutkuje to tym, iż spadkobierca wchodzi w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, z pewnymi wyjątkami.
Także jeżeli jest kilku spadkobierców to wszyscy oni razem nabywają spadek jako całość, z tym że udział każdego z nich zarówno w całości spadku jak i w poszczególnych przedmiotach określany jest za pomocą ułamka.
Każdy spadkobierca musi spełnić przesłanki warunkujące nabycie spadku. Są to:
1.Powołanie do spadku.
2.Posiadanie przymiotu zdolności do dziedziczenia.
3.Brak okoliczności wyłączających skuteczność powołania, takich jak uznanie za niegodnego, zrzeczenie się dziedziczenia oraz odrzucenie spadku.
Powołanie
Ad 1. Powołanie wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wówczas, gdy spadkodawca nie powołał spadkobierców testamentem albo gdy żadna z osób powołanych testamentowo nie chce lub nie może spadkobiercą – taka sytuacja wystąpi gdy powołany zostanie uznany za niegodnego, odrzuci spadek lub nie żyje. Zgodnie z przepisem art. 926 § 3 kc możliwym jest sytuacja, gdy jednocześnie nastąpi dziedziczenie z ustawy jak i z testamentu. Zdarzy się tak wówczas, gdy spadkodawca nie powoła do części spadku spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Taka sytuacja zdarzy się o ile nie zadziała przyrost (art. 965 kc) albo podstawienie zwykłe (art. 963).
Zdolność
Ad 2. Zdolność do dziedziczenia nie jest definiowana w Kodeksie cywilnym, nie mniej jednak w przepisie art. 972 kc prawodawca odwołał się do tego pojęcia. Najogólniej ujmując zdolność do dziedziczenia to wycinek, fragment zdolności prawnej, sprowadzający się do ustalenia, iż w dacie otwarcia spadku spadkobierca żył, istniał. Jedyny wyjątek wprowadza przepis art. 927 § 3 kc przewidujący, iż fundacja może dziedziczyć o ile w ciągu dwóch lat zostanie wpisana do właściwego rejestru.
Ad 3. Ostatnią grupę przesłanek stanowią okoliczności negatywne wyłączające dziedziczenie.
Niegodność
Za niegodnego może być uznany spadkobierca ustawowy, testamentowy, zapisobierca zwykły jak i windykacyjny oraz uprawniony do zachowku. Przyczyny uznania za niegodnego zakreśla przepis art. 928 kc stanowiąc, iż spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Zgodnie z § 2 przywołanego artykułu spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia
Zgodnie z przepisem art. Art. 1048 spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia dotyczy tylko powołania wynikającego z ustawy, oznacz to, iż zawarcie takiej umowy nie wyklucza powołania spadkobiercy testamentem.
Odrzucenie spadku
Zgodnie z brzmieniem art. 1012 spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.