Przedawnienie to możność uchylenia się przez dłużnika od spełnienia świadczenia.
Zasady ogólne rządzące przedawnieniem w prawie prywatnym regulują przepisy od art. 117 do 125 kc.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę iż:
-terminów przedawnienia nie można kształtować mocą oświadczeń woli – tzn. strony nie mogą umówić się na okres przedawnienia,
-istnieje zakaz zrzeczenia się zarzutu przedawnienia przed upływem jego terminu – tzn. dopóki termin przedawnienia nie upłynął dłużnik nie może zrzec się jego skutkami na przyszłość,
-przedawnienie jest uwzględniane przez sąd na zarzut dłużnika, a nie z urzędu,
-terminy przedawnienia nie są uregulowane w sposób symetryczny, w tym sensie, iż roszczenia stron mogą przedawnić się w różnym czasie, długość terminu przedawnienia wyznaczana jest przez moment powstania roszczenia, późniejsze zmiany zarówno podmiotowe jak i przedmiotowe są irrelewantne dla długości terminu; np. zcedowana przez przedsiębiorcę na konsumenta wierzytelność nie spowoduje, iż 3-letni termin przedawnienia stanie się 10-letnim. Jedyny wyjątek - nabycie przez małoletniego uruchamia ochronę z przepisu art. 122kc.
Kodeks cywilny statuuje cztery podstawowe terminy przedawnienia:
-10-letni – art 118 kc jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
-3-letni dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
-3-letni dla roszczeń o świadczenia okresowe; np. czynsz najmu, alimenty, raty.
-10-letni – art. 125 § 1 kc roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
Bieg terminu przedawnienia
Art. 120 § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
§ 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Zasadą jest, iż bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od daty wymagalności roszczenia; wyjątki to np. przepisy art. 229, 243, 646, 1007 kc.
Zasadą jest, iż rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia jest niezależne od świadomości uprawnionego co do przysługującego mu roszczenia; wyjątki to np. przepisy art. 442(1), 848 kc.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Art. 121. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1)co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2)co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3)co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
4)co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.
Wstrzymanie zakończenia biegu terminu przedawnienia
Art. 122. § 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia
Art. 123. § 1. Bieg przedawnienia przerywa się:
1)przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
2)przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
3)przez wszczęcie mediacji.
Art. 124. § 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.
§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
Zakończenie biegu terminu przedawnienia
Art. 112. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.