Przedawnienie

W myśl art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia roszczenia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Ustanowienie w przytoczonym przepisie terminu przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej stanowi odstępstwo od ogólnej zasady, zgodnie z którą termin przedawnienia wynosi lat dziesięć. Jednakże dla zastosowania tego wyjątku ustawa wprowadza wymaganie, aby określone roszczenie, które przysługuje podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą, pozostawało "w związku z działalnością gospodarczą". Niewątpliwie roszczenia banku wynikłe z udzielenia choćby kredytu są roszczeniami związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą. Potwierdza także orzecznictwo, stosownie do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02 oraz z dnia 30 stycznia 2007 r. IV CSK 356/06 termin przedawnienia roszczenia banku ulega przedawnieniu z upływem lat trzech. Z uwagi na powyższe niepomiernie istotnym jest ustalenie daty z którą to rozpoczyna bieg termin przedawnienia.

Od kiedy liczyć termin przedawnienia?

Zgodnie z treścią przepisu art. 120 k.c. bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Gdy zaś wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia wymagalności, ale w doktrynie przyjmuje się zgodnie, że należy rozumieć przez to stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. Jest to stan potencjalny, o charakterze obiektywnym, którego początek następuje w chwili, w której wierzytelność zostaje uaktywniona. Prawidłowe ustalenie początku biegu terminu przedawnienia ma daleko idące konsekwencje prawne, gdyż pozwala precyzyjnie ustalić, czy termin przedawnienia już upłynął oraz z jakim dniem nastąpił lub nastąpi upływ tego terminu. Wymagalność roszczeń w świetle art. 120 § 1 zd. 2 k.c. może zależeć od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego – wierzyciela, w przypadku banku będzie to wypowiedzenie umowy kredytowej. Jeżeli  po otrzymaniu pisma o wypowiedzeniu umowy kredytowej dłużnik nie zwróci całej kwoty kredytu, staje się ona wymagalna i naliczane są od niej odsetki. Brak reakcji ze strony dłużnika upoważnia bank do wystawienia bankowego tytułu wykonawczego, o ile są spełnione przesłanki jego wystawienia. W dużym uproszeniu bankowy tytuł egzekucyjny (dalej bte) zastępuje wyrok sądu, niemniej jednak bank musi złożyć do sąd wniosek o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Dopiero wówczas może skierować wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika.

Egzekucja

 Dalszym krokiem wierzyciela jest wszczęcie wobec dłużnika egzekucji. W sytuacji bezskuteczności egzekucji bank zapewne dokona cesji przysługującej mu wierzytelności, najczęściej na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego.

 Na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego klauzulą wykonalności może być prowadzona egzekucja tylko na rzecz banku, a nie na rzecz innej osoby, tak Sąd Najwyższy przykładowo w postanowieniu z dnia 4 marca 2009r. sygn. akt IV CSK 422/08. Z uwagi na powyższe nabywca wierzytelności dochodzonej przez bank na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nie może uzyskać klauzuli wykonalności na siebie jako następcę prawnego i wstąpić do toczącego się postępowania egzekucyjnego, to bowiem nie dopuszcza zmian podmiotowych co do zasady. Jednym sposobem dochodzenia roszczenia przez powoda jest wystąpienie na drogę postępowania sądowego z powództwem o zapłatę.

 Jeżeli więc bank w oparciu o bte zaopatrzony w klauzulę wykonalności wszczął postępowanie egzekucyjne, które to zostało umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji i następnie zbył wierzytelność zasadnym jest postawienie pytania o długość i sposób liczenia terminu przedawnienia tejże wierzytelności. Z przepisu art. 509 k.c. wynika, iż wraz z wierzytelnością przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki wiązał  go z dłużnikiem. Należy podkreślić, iż wierzytelność przechodzi na nabywcę ze wszystkimi właściwościami, przywilejami i brakami.

W niniejszym wpisie, z uwagi na złożoność zagadnienia, odstąpiono od omówienia sytuacji prawnej dłużnika w przypadku gdy bank zbył wierzytelność stwierdzoną bankowym tytułem egzekucyjnym w toku postępowania egzekucyjnego i wpływu powyższej okoliczności na tok postępowania egzekucyjnego oraz skutków w zakresie biegu terminu przedawnienia.

Zgodnie z przepisem art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Bte zaopatrzony w klauzulę wykonalności nie jest jednak prawomocnym orzeczeniem sądu i nie korzysta z „waloru” wydłużenia okresu przedawnienia, tenże nadal wynosi trzy lata. Niemniej jednak niepomiernie istotnym jest kwestia ustalenia czy termin przedawnienia upłynął czy też nie. Ustalenie tej okoliczności jest niepomiernie istotne dla pozwanych dłużników i determinuje ich sposób obrony w sporze z nabywcą wierzytelności funduszem.

Pozew funduszu

Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (zgodnie z art. 123 § 1 k.c.), po czym rozpoczyna na nowo swój bieg od daty uprawomocnienia się tegoż postanowienia (zgodnie z art. 124 § 2 k.c.). Przerwanie biegu terminu przedawnienia poprzez złożenie wniosku o nadanie bte klauzuli wykonalności potwierdził Sąd Najwyższy przykładowo w uchwale z dnia 16.01.2004 r., III CZP 101/03. Następnie bieg terminu przedawnienia zostaje ponownie przerwany poprzez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Przez czas trwania tegoż postępowania termin przedawnienia nie biegnie, rozpoczynając swój bieg od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji. Przy założeniu, iż po uprawomocnieniu się postanowienia bank zbywa wierzytelność, ocenić należy czy powyższe czynności odniosły skutek wobec nabywcy wierzytelności nie będącego bankiem. Jeżeli zważyć, iż wierzytelność przechodzi na nabywcę ze wszystkimi właściwościami, przywilejami i brakami, na ocenę upływu terminu przedawniania roszczenia mają wpływ powyższe okoliczności. Tak więc wierzytelność nabyta przez fundusz od banku, który uprzednio prowadził egzekucję na podstawie bte, przedawni się dopiero z upływem lat trzech od daty prawomocnego zakończenia egzekucji.

Konsekwencje procesowe

Sama okoliczność zbycia wierzytelności jest irrelewantna dla biegu terminu przedawnienia. Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia będzie wymagało wykazania przez dłużnika, iż pomiędzy datą uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji a datą złożenia pozwu przez fundusz upłynął trzyletni termin przedawnienia. Zarzut przedawnienia podnieść należy już na etapie skarżenia nakazu zapłaty lub w odpowiedzi na pozew.